Herdenken

Het is 4 mei. Vanavond ‘herdenken we allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties’ aldus het Memorandum 2010 van het Comité 4 en 5 mei.

Vanavond zijn we twee minuten stil.

Helaas was dat de afgelopen dagen wel anders. Tot mijn verbijstering wordt er enorm geruzied over wie er nu eigenlijk het meest herdacht moet worden. De Joden, vinden dat de Joden te weinig aandacht krijgen. De Roma en de Sinti vinden hetzelfde van hun omgekomen volksgenoten. De mensen uit het verzet willen een eigen plekje tijdens de herdenking.

Ze worden allemaal niet apart genoemd op de Dam en dat zou wel zo moeten zijn. Het Memorandum zegt daarover: ‘Met allen wordt aangegeven dat niet alleen militairen en verzetsmensen maar ook nadrukkelijk burgers worden herdacht die omgekomen of vermoord zijn.’
Volgens mij is het niet mooier onder woorden te brengen; je vergeet niemand én je geeft geen groepen meer aandacht dan andere. Volgens mij is ieder slachtoffer het waard om vanavond te worden herdacht.

Erger vind ik dat er mensen zijn die groepen willen uitsluiten: we ‘mogen’ alleen oorlogsslachtoffers herdenken die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen, niet daarna. Niet de militairen die na die vreselijke oorlog missies hebben uitgevoerd om onze vrijheid en veiligheid en die van anderen te bewaken en niet de burgers die in dergelijke conflicten zijn omgekomen. Waarom niet? Zijn die minder dood? Is dat minder erg? Niet alle missies waren onomstreden, wordt er dan gezegd. Dat zal best, maar zal elke militair, burger of verzetsstrijder zich in de Tweede Wereldoorlog onomstreden gedragen hebben? Daar steek ik mijn hand niet voor in het vuur. In het algemeen haalt oorlog het slechtste in een mens naar boven, niet het beste.

Natuurlijk is er ook discussie over het herdenken van buitenlandse (lees: Duitse)  slachtoffers. In Vorden wil de burgemeester langs de graven van (vaak heel jong) gesneuvelde Duitse soldaten lopen. Van de rechter mocht dat vorig jaar niet. Dit jaar wel. Maar nu toch weer niet.

Ik vind dat een lastige. Mijn gevoel wil ook heel graag die slachtoffers herdenken. Want ook in Duitsland (en alle andere landen in de wereld) hebben oorlogen (en in dit geval de Tweede Wereldoorlog) heel veel onschuldige slachtoffers gemaakt. Kinderen, jongeren, mensen die ook geen oorlog wilden. Veel jonge Duitse mannen hadden geen keuze: zij moesten het leger in, of ze wilden of niet. Nederlandse (dienstplichtige) militairen hebben meegedaan aan de politionele acties in Nederlands-Indië. Achteraf weten we dat daar ook dingen zijn gebeurd die je onder oorlogsmisdaden kunt scharen. Maar we herdenken ze vanavond wel (gelukkig).
Toch begrijp ik dat het voor de mensen die de oorlog aan den lijve hebben ondervonden een stap te ver is. Die gevoelens wil ik respecteren. Maar ik vind het ook fijn dat er op sommige plaatsen wel (met) Duitsers word(t)en herdacht. En ik hoop dat er een tijd komt dat we iedereen die is omgekomen in een oorlogssituatie, aan welke kant dan ook, samen kunnen herdenken. Dat is voor mij een teken van vrijheid.

Ik ben vanavond op het Grote Kerkhof. Ga eerst naar de herdenking bij het Indisch monument. Sta daar stil bij de oorlog van mijn vader. Daarna ben ik bij het Verzetsmonument. Sta stil bij de oorlog van mijn moeder. Beide oorlogen (en het was toch echt de Tweede Wereldoorlog) hebben impact gehad op mijn leven.

Ik denk aan alle slachtoffers in welke oorlog dan ook, waar dan ook, wie dan ook. Ook aan die jonge Duitse soldaat die door het naziregime de oorlog in gedwongen werd, aan andere slachtoffers die zijn gevallen onder een fout regime. Omdat zij geen keus hadden, toevallig geboren zijn op die – op dat moment verkeerde - plek. Niemand kan me dat beletten, want mijn gedachten zijn – net als ons land is sinds de Tweede Wereldoorlog, mede dankzij de inzet van militairen en verzetsstrijders – vrij!